به گزارش روابط عمومی بسیج اساتید خراسان رضوی، نشست تخصصی «فرصت‌ها و چالش‌های پیش روی اتباع افغان در استان خراسان رضوی» با حضور اساتید برجسته دانشگاهی و صاحب‌نظران حوزه مهاجرت، به همت اندیشکده ژئوپلتیک فارابی بسیج اساتید خراسان رضوی در مشهد برگزار شد. این نشست با هدف بررسی جامع ابعاد حضور اتباع افغانستانی در این استان، از جمله فرصت‌ها، چالش‌ها، ذینفعان و راهکارهای مدیریت بهینه این پدیده، برگزار گردید.

دکتر اعظمی، مسئول اندیشکده ژئوپلتیک فارابی، در ابتدای این نشست بر اهمیت هم‌اندیشی و تبادل نظر نخبگان در خصوص مسائل مربوط به اتباع تاکید کرد. وی اظهار داشت که خروجی‌های این نشست‌های تخصصی به نهادها و مسئولین ذیربط جهت اتخاذ تصمیمات مقتضی ارجاع داده خواهد شد. این موضوع نشان‌دهنده عزم جدی برای بهره‌گیری از دیدگاه‌های علمی و کارشناسی در سیاست‌گذاری‌های کلان است.

دستاوردهای پژوهشی: فرصت‌ها و چالش‌ها از منظر علمی

بخش مهمی از این نشست به ارائه دستاوردهای فاز اول پروژه تحقیقاتی «بررسی سیستمی شبکه فرصت‌ها و چالش‌های حضور اتباع افغانستانی در شهر مشهد» توسط دکتر علیرضا پویا، استاد تمام گروه مدیریت دانشگاه فردوسی مشهد، اختصاص داشت. این پژوهش که در حال حاضر در مرحله مرور ادبیات قرار دارد، به شناسایی جامع چالش‌ها و فرصت‌های ناشی از حضور مهاجران افغانستانی در ایران پرداخته است.

نکات مهم و مثبت از این تحقیق شامل:

• شناسایی فرصت‌های اقتصادی: دکتر پویا به تأمین نیروی کار کم مهارت و کم هزینه به عنوان یکی از فرصت‌های اصلی اشاره کرد که می‌تواند در بخش‌هایی از اقتصاد کشور نقش مهمی ایفا کند. همچنین، سرمایه‌گذاری و انتقال سرمایه توسط برخی مهاجرین و افزایش ظرفیت تولید به واسطه بهره‌وری بالای نیروی کار افغانی از دیگر نکات مثبت مورد اشاره بود.
• جایگزینی نیروی کار: در بلندمدت و با توجه به چالش کاهش جمعیت جوان در ایران، حضور نیروی کار افغانی می‌تواند به عنوان یک فرصت برای جایگزینی نیروی کار مورد نیاز در بخش‌های مختلف کشور قلمداد شود.
• ایجاد تقاضا: حضور این جمعیت، تقاضای کالا و خدمات جدیدی را در بازار ایجاد می‌کند که می‌تواند به رونق برخی تولیدکنندگان داخلی کمک کند.
• رویکرد جامع پژوهش: این تحقیق با بررسی گستره وسیعی از منابع داخلی و بین‌المللی (شامل قوانین، گزارش‌ها، مقالات و پایان‌نامه‌ها در کشورهای ترکیه، پاکستان، آلمان و آمریکا) تلاش کرده است تا تصویری جامع از ابعاد این پدیده ارائه دهد. شناسایی ذینفعان متعدد درگیر با این مسئله نیز گام مهمی در جهت برنامه‌ریزی‌های آتی است.

چالش‌های اصلی مورد تاکید در این پژوهش عبارتند از: کاهش فرصت‌های شغلی برای نیروی کار داخلی، افزایش فشار بر زیرساخت‌های آموزشی، بهداشتی و حمل و نقل، شکاف فرهنگی و تعارضات اجتماعی، و افزایش احتمال جرائم توسط مهاجرین غیرقانونی.

ریشه‌های تاریخی مهاجرت و ضرورت برنامه‌ریزی پایدار

دکتر برات شمسا، استاد تاریخ و مدیرعامل موسسه دانشوران، در سخنرانی خود به ریشه‌های عمیق تاریخی چالش‌های کنونی پرداخت. وی با اشاره به جدایی هرات از ایران در معاهده پاریس 1857، تاکید کرد که این رخداد نقطه آغازی برای تحولات مرزی و مهاجرتی میان دو کشور بوده است.

نکات مهم و مثبت از دیدگاه تاریخی:

• هویت پیوسته فرهنگی: دکتر شمسا بر پیوستگی و یگانگی هویت فرهنگی و اجتماعی خراسانی‌ها با مردم هرات و افغانستان تاکید کرد. این پیوستگی تاریخی، که قدمت آن به دوران پیش از اسلام بازمی‌گردد، ظرفیتی بالقوه برای تعاملات سازنده فرهنگی و اجتماعی است.
• درس‌آموزی از گذشته: بررسی موج‌های مهاجرت در دوره‌های مختلف تاریخی (مانند حمله شوروی و روی کار آمدن طالبان) می‌تواند به برنامه‌ریزی‌های پایدارتر و موثرتر در مواجهه با تحولات آتی کمک کند.
• جبر جغرافیایی: پذیرش واقعیت جبر جغرافیایی همسایگی با افغانستان و درک تحولات سیال در این منطقه، از الزامات تدوین سیاست‌های واقع‌بینانه و بلندمدت است.

اهمیت نشست: این نشست تخصصی، با گردهم آوردن دیدگاه‌های علمی و تاریخی، نقش مهمی در تبیین ابعاد پیچیده حضور اتباع افغان در خراسان رضوی ایفا کرد. تاکید بر شناسایی فرصت‌ها در کنار چالش‌ها، نشان‌دهنده رویکردی متوازن و جامع برای مدیریت این پدیده است. انتظار می‌رود دستاوردهای این نشست، مسیر را برای اتخاذ تصمیمات راهبردی و موثر در آینده هموار سازد.